Việc hiểu được các cung bậc cảm xúc trong từng thời điểm của thị trường có thể giúp nhà đầu tư kiểm soát tâm lý đầu tư để đưa ra những quyết định sáng suốt, từ đó thu về thành công trong dài hạn.
Nhà đầu tư Crypto hay chứng khoán chuyên nghiệp thường dựa vào tâm lý chung của thị trường để ra quyết định mua bán hợp lý nhằm tối ưu hóa lợi nhuận.
Nếu là người mới còn thiếu kinh nghiệm, muốn nắm bắt chu kỳ tâm lý thị trường thì bài viết này dành cho bạn.
Dưới đây là 16 cung bậc cảm xúc mà các nhà đầu tư trên thị trường Crypto nói riêng hay bất kỳ một thị trường tài chính nào khác nói chung thường sẽ trải qua.
Nghi ngờ: Không thật sự chắc chắn về xu hướng
Đây là giai đoạn coin/token bắt đầu tăng nhẹ sau thời gian dài tích lũy.
Nhiều nhà đầu tư muốn mua coin/token ở vùng giá này nhưng lại không thật sự chắc chắn liệu chúng có thật sự tăng giá hay chỉ là nhịp hồi ngắn hạn. Do đó, nhà đầu tư chần chừ chưa mua coin/token ở giai đoạn này.
Cảm xúc đầu tư của họ là nghi ngờ và tiếp tục quan sát xu hướng.
Hy vọng: Bắt đầu nhận ra xu hướng tăng
Một vài nhà đầu tư kinh nghiệm sẽ nhận ra xu hướng tăng theo chu kỳ thị trường, đặc biệt là những mã coin/token mà họ đã theo dõi trước đó.
Lúc này, nhà đầu tư bắt đầu mua vào các coin/token có tiềm năng và cảm xúc đầu tư của họ lúc là “hy vọng coin/token mà mình đã mua sẽ tăng giá trong ngắn hạn”.
Lạc quan: Lạc quan với triển vọng sắp tới
Khối lượng giao dịch lớn trong ngày cho thấy thị trường có mức thanh khoản tốt. Lực mua áp đảo. Giá coin/token tăng nhanh. Tất cả những yếu tố này càng thu hút dòng tiền.
Nhà đầu tư vô cùng lạc quan với các triển vọng sắp tới của dự án. Đây cũng là giai đoạn đặc biệt hấp dẫn nhà đầu tư mới (F0) tham gia thị trường.
Thời điểm này, cảm xúc đầu tư của các F0 là rất lạc quan và hứng thú với những điều mới mẻ.
Khối lượng giao dịch (Volume) là gì? Sử dụng chỉ báo volume như nào cho hiệu quả?
Niềm tin: Tin tưởng vào thị trường
Lúc này, những người mua coin/token trước đó đã có lợi nhuận, nhưng họ tiếp tục kỳ vọng vào tiềm năng của dự án cũng như coin/token của dự án đó trong tương lai. Vì vậy, cảm xúc đầu tư đã thúc đẩy họ sẵn sàng đổ tiền vào danh mục của mình để mua thêm coin/token.
Cảm xúc: Nhìn nhận một cách tích cực về thị trường
Thông thường trong giai đoạn này, nhiều tin tức tích cực bắt đầu xuất hiện.
Đó có thể là những tin tức ca ngợi xu hướng công nghệ tương lai liên quan đến ngành công nghiệp Crypto như Blockchain, Web3, NFT, metaverse… Chúng mang lại tâm lý đầu tư rất tích cực cho những ai đang tham gia vào thị trường.
Thực tế, giá cả của các tài sản trên thị trường phản ánh tương lai. Những tin tích cực đã được phản ánh vào giai đoạn lạc quan từ trước đó. Giai đoạn này tiếp tục thu hút dòng tiền và gia tăng số lượng nhà đầu tư F0 mới.
Bạn muốn tìm hiểu thêm về những xu hướng Crypto nổi bật và đáng chú ý? Đừng bỏ qua bài viết sau:
Hưng phấn: Sự hưng phấn đến từ mức lợi nhuận lớn
Từ cảm xúc tích cực, các nhà đầu tư Crypto rất nhanh chuyển sang trạng thái hưng phấn.
Khi kiếm được mức lợi nhuận vượt cả kỳ vọng, nhiều nhà đầu tư cảm thấy tự tin vào khả năng của mình. Không ít người còn dồn toàn bộ số tiền có được và dùng đòn bẩy (ký quỹ hay còn gọi margin) để đầu tư nhiều hơn.
Một số nhà đầu tư chuyên nghiệp đã quen với việc làm chủ tâm lý sẽ không bị cảm xúc dẫn dắt làm mờ lý trí. Họ nhận ra đây là đỉnh sóng và thực hiện chốt lãi, rút lui dần khỏi thị trường.
Tìm hiểu thêm: Hiệu ứng FOMO – ảnh hưởng lớn trong đầu tư Crypto
Thỏa mãn: Thỏa mãn với mức lợi nhuận có được
Thị trường bắt đầu có dấu hiệu đi ngang, nhưng đa số nhà đầu tư F0 không nhận ra vì đang quá thỏa mãn với lợi nhuận kiếm được một cách nhanh chóng.
Tin tức hỗ trợ vẫn còn được đội ngũ phát triển dự án và các quỹ/tổ chức lớn liên tục đẩy ra thêm, do đó dòng tiền tiếp tục chảy vào thị trường.
Chính vì thế, nhà đầu tư mua coin/token ở giai đoạn này thường rơi vào tình trạng “đu đỉnh”. Bạn cần phải lưu ý thật kỹ nếu cảm thấy mình cũng đã từng có những cảm xúc tương tự, từ đó rút ra bài học cho bản thân trong những lần vào vốn đầu tư Crypto tiếp theo.
Bài viết nổi bật: Tổng hợp những kinh nghiệm đầu tư Crypto hiệu quả nhất của CIC
Lo ngại: Lo ngại về xu hướng giảm sắp tới
Tiếp theo ngay sau đó, bạn sẽ thấy thị trường bắt đầu xuất hiện xu hướng giảm.
Tài khoản của nhiều nhà đầu tư vì vậy cũng giảm theo, đặc biệt là những nhà đầu tư đã lỡ “đu đỉnh”.
Cảm xúc đầu tư của rất nhiều người lúc này bắt đầu bước vào trạng thái lo lắng, nhưng số đông nhà đầu tư vẫn chưa dám đưa ra quyết định với danh mục của mình.
Từ chối: Từ chối việc rút lui và tiếp tục tin thị trường sẽ sớm phục hồi
Nhà đầu tư vẫn không muốn cắt lỗ mặc cho tài khoản âm và mức lỗ ngày một tăng. Họ không tin thị trường đang bước vào giai đoạn phân phối. Thay vào đó, họ cho rằng thị trường sẽ phục hồi sau vài nhịp điều chỉnh.
Bạn sẽ thấy rõ được rằng, đa phần những người không rút vốn đều ôm cùng 1 suy nghĩ “BIẾT ĐÂU thị trường chỉ giảm nhẹ rồi sẽ lại lên”.
Sợ hãi: Bắt đầu lo sợ với mức lỗ danh nghĩa
Giá coin/token rơi vào đà giảm nhiều phiên liên tiếp, nếu tăng thì chỉ tăng nhẹ một phiên rồi lại quay đầu giảm sâu tiếp.
Cảm xúc đầu tư trên diện rộng của thị trường lúc này là sợ hãi. Các nhà đầu tư bắt đầu lo sợ khi thấy rõ số vốn mình bỏ vào thị trường bị hao hụt từng ngày, từng giờ.
Tuyệt vọng: Rơi vào tuyệt vọng vì mức lỗ lớn
Tài khoản âm bắt đầu vượt ngưỡng quá nửa, lỗ hơn 50%.
Lúc này cắt lỗ đã không còn ý nghĩa gì và nhà đầu tư rơi vào tuyệt vọng. Họ chỉ mong mỏi thị trường sẽ lại lên để được hòa vốn (về bờ). Thế nhưng, thời điểm để về bờ sẽ xảy ra rất lâu sau đó với khoảng thời gian có thể tính bằng năm.
Hoảng loạn: Sự sụp đổ và thua lỗ trên diện rộng gây ra tâm lý hoảng loạn
Thị trường bước vào giai đoạn xuống giá sâu hơn (thị trường gấu).
Nhiều traders (thậm chí là các quỹ đầu tư hay công ty lớn với sự quản trị rủi ro kém) giao dịch kiếm lời ngắn hạn bị gọi ký quỹ (call margin) rồi bán giải chấp dẫn đến tâm lý hoảng loạn trên diện rộng. Còn các nhà đầu tư nhỏ lẻ phải chịu những áp lực tâm lý rất lớn.
Ở giai đoạn này, tôi muốn bạn thấy 2 điều:
- Nếu không có đủ kiến thức và tâm lý không vững, bạn rất có thể sẽ không “gồng lỗ” nổi và bước vào giai đoạn “bán tháo” tiếp theo.
- Nếu không đầu tư bằng phần tiền nhàn rỗi mà thay vào đó là tiền vay mượn, bạn sẽ phải chịu áp lực tài chính rất lớn, thậm chí phải bước vào giai đoạn “bán tháo”.
Nhưng nếu ngược lại, bạn chọn đầu tư bằng phần tiền nhàn rỗi, bạn sẽ rất tự tin gánh chịu khoản “lỗ danh nghĩa” tạm thời này, đồng thời tiếp tục vào vốn để trung bình giá và chờ thị trường tăng trở lại.
Lỗ danh nghĩa là khoản lỗ chỉ thấy trên tài khoản khi giá trị tài sản đầu tư bị giảm xuống nhưng bạn không thật sự mất tiền. Khi giá trị tài sản tăng lại như cũ thì bạn sẽ hòa vốn (về bờ). Còn nếu bạn thật sự bán tài sản đi để thu vốn về thì lúc đó lỗ danh nghĩa sẽ chuyển thành lỗ thực tế vì số vốn bạn thu về đã giảm đi nhiều.
Bán tháo: Quá lo sợ dẫn đến bán lỗ tài sản
Như tôi đã đề cập ở phần trên, nếu không đủ kiến thức và tâm lý vững vàng để vượt qua trạng thái “hoảng loạn”, bạn cũng sẽ giống như rất nhiều nhà đầu tư khác, bắt đầu bán tháo coin/token bất chấp mức giá thấp. Chính điều này càng khiến cho giá xuống thấp hơn.
Có thể bạn quan tâm: FUD là gì? Hiệu ứng tâm lý FUD trong đầu tư Crypto
Thất vọng: Không còn hy vọng và trở nên tiêu cực
Thị trường tiếp tục chuỗi ngày giảm giá. Nhà đầu tư Crypto cảm thấy không còn hy vọng về bờ. Cảm xúc đầu tư đã trở nên rất tiêu cực. Nhiều người bắt đầu cảm thấy bất mãn cũng như có thái độ và những lời lẽ không hay về thị trường Crypto hay công nghệ Blockchain, thậm chí là với cả những người xây dựng các dự án mà họ đầu tư vào.
Họ cho rằng thị trường Crypto là canh bạc, là trò chơi may rủi chứ không phải kênh đầu tư tài chính.
Các kênh truyền thông bắt đầu dựa vào đây để tập trung đưa những tin tức không hay hoặc thậm chí là sai sự thật hoàn toàn về thị trường, các dự án Crypto hay công nghệ Blockchain. Họ thường giật tít bằng cách nêu những thông tin một nửa sự thật, hoặc gọi tiền mã hóa với cái tên “tiền ảo”.
Dẫn chứng một vài bài báo:
» Những người thua lỗ “kết tội” Bitcoin
» Trào lưu “lướt sóng” chứng khoán, tiền kỹ thuật số: Cú sập hầm tan nát
Điểm chung của những trường hợp này đều là muốn làm giàu nhanh, dễ mà không trang bị kiến thức hoặc quá tham lam.
Rời bỏ thị trường: Ân hận, hối tiếc, tự hứa sẽ không quay lại
Mất niềm tin vào thị trường, những nhà đầu tư nảy sinh tâm lý ân hận, hối tiếc và tự hứa sẽ không bao giờ “chơi” Crypto nữa.
Tôi dùng từ “chơi” vì đây cũng chính từ mà những nhà đầu tư F0 non trẻ dùng khi họ bước vào thị trường này. Bạn cũng thấy được rõ ràng là họ tham gia thị trường với tâm thế đi “chơi”, và dĩ nhiên, trò chơi nào thì cũng phải tốn tiền.
Về phần thị trường, thanh khoản lúc này gần như cạn kiệt vì không còn ai mua và giá cũng đã xuống quá thấp khiến nhiều nhà đầu tư không còn muốn bán ở mức thấp như vậy nữa.
Mất niềm tin: Mất niềm tin vào Crypto và chuyển sang kênh đầu tư an toàn hơn
Thị trường Crypto không còn là một kênh đầu tư yêu thích. Dòng tiền dần chuyển sang các kênh đầu tư khác an toàn hơn như gửi tiết kiệm và các nhà đầu tư mất niềm tin hoàn toàn vào Crypto.
Nếu bạn là nhà đầu tư tài chính chuyên nghiệp, giai đoạn của cảm xúc đầu tư 15 và 16 sẽ chính là thời điểm lý tưởng để “bắt đáy”, khởi đầu cho giai đoạn nghi ngờ của chu kỳ cảm xúc đầu tư tiếp theo.
Những cảm xúc đầu tư này diễn ra như một chu kỳ, quan trọng là bạn có nhận ra diễn biến cảm xúc của bản thân, của toàn thị trường tại thời điểm nhận định và đưa ra quyết định có xác suất thắng cao hay không. Bạn sẽ dần đúc kết thành bài học trên con đường trở thành nhà đầu tư Crypto chuyên nghiệp.
Việc chỉ hiểu về chu kỳ tâm lý thị trường hay sự thay đổi cảm xúc đầu tư trong từng thời điểm của vẫn chưa đủ. Một nhà đầu tư thực thụ cần phải có thêm một nền tảng kiến thức vững chắc và toàn diện. Để đạt được mục tiêu của mình, bạn cần phải có khả năng nắm bắt, kiểm soát được đúng và đủ cùng lúc nhiều yếu tố. Vậy hãy bắt đầu bằng việc không ngừng học hỏi, vì “tri thức là sức mạnh”.
Hiện tại, có rất nhiều phương pháp dành cho những nhà đầu tư dày dặn kinh nghiệm trên thị trường như phân tích kỹ thuật, dự đoán kinh tế vĩ mô hay đánh giá tiềm năng công nghệ. Nhưng đây đều là những kiến thức tương đối khó với những nhà đầu tư mới. Với họ, điều cần thiết trước hết là xây dựng một chiến lược đầu tư phù hợp để sống sót trên thị trường, sau đó tạo ra và duy trì lợi nhuận.
Lời kết
Tôi hy vọng bài viết này đã khái quát được tất cả những trạng thái tâm lý và cảm xúc phổ biến mà những nhà đầu tư Crypto thường hay gặp phải. Từ đó bạn có thể rút kinh nghiệm cũng như củng cố tâm lý bản thân thêm vững vàng, sẵn sàng đối mặt với bất kỳ biến cố hay khó khăn diễn ra trên thị trường.
Nếu bạn là người mới tham gia vào thị trường Crypto và chưa biết bắt đầu từ đâu bạn có thể tìm hiểu Lộ trình đầu tư Crypto dành cho người mới
Trần Đăng Khoa
Bài viết nổi bật khác:
- 7 cách kiếm tiền với Crypto – Học đầu tư Crypto cùng CIC
- Sàn Binance: Tổng hợp A ‒ Z những điều cần biết trước khi đầu tư
- Stablecoin là gì? Các đồng stablecoin lớn nhất hiện nay
