Bảo mật Windows để những thông tin trong máy tính không bị rò rỉ là cực kỳ cần thiết, đặc biệt khi thông tin cá nhân là tài sản quan trọng với nền kinh tế số.
Nếu không bảo vệ thông tin cá nhân đúng cách, tội phạm hay các phần tử xấu sẽ lợi dụng để thực hiện những hành vi phạm pháp, ảnh hưởng trực tiếp đến bạn và người thân. Để tránh rơi vào trường hợp mất bò mới lo làm chuồng, tôi sẽ hướng dẫn bạn những cách bảo mật Windows dễ thực hiện nhưng lại rất hiệu quả.
Nâng cấp hệ điều hành
Microsoft đã tung ra Windows 11 vào tháng 05/2021 nhưng không phải tất cả những máy tính đang dùng Windows 10 đều có thể nâng cấp. Bạn có thể sử dụng ứng dụng PC Health Check do chính Microsoft cung cấp để xem liệu máy tính của mình có được hỗ trợ hay không. Windows 10 sẽ được hỗ trợ cho đến tháng 10/2025, do vậy trong trường hợp bạn không thể cập nhật thì hệ điều hành này vẫn hoạt động ổn trong 3 năm tới.
Hãy cập nhật hệ điều hành Windows 10 để được hỗ trợ tốt nhất. Các phiên bản cũ đã không còn được ưu ái trong vấn đề bảo mật. Điều này cũng dễ hiểu vì Windows 7 đã ngừng hỗ trợ chính thức từ ngày 13/01/2015, còn Windows 8.1 đã ngừng hỗ trợ chính thức từ ngày 09/01/2018. Bạn có thể làm theo các bước sau để nâng cấp Windows 10.
- Bước 1: Kiểm tra phiên bản đang sử dụng bằng cách nhấn tổ hợp Windows + R, sau đó gõ winver và enter. Một bảng thông báo sẽ xuất hiện, cho biết phiên bản máy tính đang dùng. Nếu máy tính của bạn chưa được cập nhật Windows 10 thì hãy làm theo bước 2.
- Bước 2: Mua Windows 10 bản quyền. Mặc dù có chi phí không thấp (khoảng hơn 4.500.000 đồng theo trang chính thức của Microsoft) nhưng đây là lựa chọn an toàn nhất, giúp bạn bảo vệ tốt các thông tin cá nhân. Một cách khác cũng khá phổ biến là mua tại các cửa hàng điện máy lớn và uy tín. Các cửa hàng này đều có bán Windows bản quyền với giá rẻ hơn so với mua trực tiếp từ Microsoft Store, đồng thời bạn sẽ được nhân viên hướng dẫn cài đặt kỹ càng.
Thường xuyên cập nhật (update) Windows
Các bản update được tung ra nhằm sửa lỗi, vá lỗ hổng bảo mật hoặc cập nhật thêm tính năng mới để giúp máy tính chạy mượt hơn. Thường xuyên cập nhật máy tính của mình là cách bảo mật Windows đơn giản, dễ thực hiện nhất.
Để xem các bản cập nhật sẵn có, hãy chọn Windows ⇒ Settings ⇒ Windows Update ⇒ Check for updates. Bạn có thể cài đặt ngay nếu bản update đang có sẵn.
Không chỉ máy tính mà điện thoại cũng cần được bảo mật tốt, đặc biệt nếu bạn có ý định tham gia vào thị trường Crypto. Bạn có thể tham khảo “11 cách bảo mật iPhone người dùng không nên bỏ qua” và “11 cách bảo mật Android mà người dùng không nên bỏ qua”, cùng thuộc chuỗi bài viết “Kiến thức đầu tư Crypto trung cấp” ở ngay bên dưới.
Xóa dữ liệu ổ cứng
Trong một số trường hợp như muốn thiết lập hệ thống bảo mật lại từ đầu, nghi nhờ vẫn còn virus trong máy sau khi diệt, đảm bảo thông tin không bị rò rỉ… bạn sẽ cần xóa dữ liệu ổ cứng. Các dữ liệu lưu trên ổ cứng không thể bị xóa hoàn toàn chỉ với một thao tác delete hay format lại ổ cứng, do vậy bạn sẽ cần đến những chương trình riêng. Tuy nhiên, trước khi thực hiện, bạn cần sao lưu hoặc lưu trữ tài liệu quan trọng sang một ổ cứng hoặc máy tính khác.
- Bước 1: Tải phần mềm CCleaner. Nếu không có yêu cầu quá cao thì phiên bản CCleaner Free cũng đã đủ tính năng cơ bản cho bạn.
- Bước 2: Cài đặt và khởi chạy phần mềm.
- Bước 3: Chọn Tools ⇒ Drive Wiper. Ở ô Wipe, bạn chọn Entire Wipe, sau đó nhấp vào tên các ổ cứng muốn xóa.
- Bước 4: Chọn Wipe để tiến hành xóa. Thời gian xóa có thể lên đến vài giờ đồng hồ tùy thuộc vào dung lượng ổ cứng của bạn.
Sao lưu (backup) dữ liệu
Sao chép và lưu trữ dữ liệu ở một nơi an toàn giúp bạn luôn có file sao lưu để khôi phục dữ liệu trong trường hợp máy tính nhiễm virus, bị hỏng ổ cứng vật lý hoặc đang update Windows thì bị lỗi.
Dưới đây là một số cách để backup dữ liệu dùng chính những công cụ có sẵn trong Windows 10.
File History
File History không backup cả máy tính của bạn mà chỉ giúp backup các file cá nhân, tài liệu. Bên cạnh việc sao lưu thì File History còn giữ lại các phiên bản trước của file. Chương trình này sẽ mặc định backup những thư mục quan trọng trên máy như Desktop, Documents, Downloads, Music, Pictures, Videos.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Settings ⇒ Update & Security ⇒ Backup.
- Bước 2: Chọn Add a drive ở mục Backup using File History.
- Bước 3: Gắn ổ cứng rời hoặc ổ USB vào máy tính để tiến hành backup là xong.
Bạn cũng có thể điều chỉnh một số thiết lập của File History để quá trình diễn ra thuận tiện hơn. Chọn More options và tùy chỉnh:
- Backup my files: Bạn có thể lựa chọn tần suất backup, mặc định 1 tiếng/lần. Lưu ý: backup quá nhiều có thể ảnh hưởng đến hiệu năng nếu máy tính của bạn quá yếu.
- Keep my backup: Quyết định thời gian Windows sẽ giữ lại bản backup cũ. Windows mặc định sẽ giữ mãi mãi, nhưng bạn vẫn có thể xóa bớt sau khoảng thời gian tùy thích.
- Backup these folders: Lựa chọn thêm những folder nào sẽ được backup, có thể từ ổ D:, E: chứ không nhất thiết phải là C:.
- Exclude these folders: Những folder bạn không cần Windows backup.
Cách khôi phục khi file gặp vấn đề
- Cách 1: Dùng File History. Chọn Settings ⇒ Update & Security ⇒ Backup ⇒ More Options ⇒ Restore files from a current backup. Bạn sẽ thấy rất nhiều bản backup khác nhau và chỉ việc chọn đúng file mình muốn.
- Cách 2: Nhấp phải chuột lên file cần quay về bản cũ ⇒ Restore previous versions.
System Restore
Khác với File History để backup file, đây là tính năng đã có từ lâu và nó chủ yếu dùng cho việc backup các ứng dụng, cấu hình hệ thống. Để bảo mật Windows tốt nhất, theo tôi, bạn nên sử dụng cả 2 tính năng này.
Các bước thực hiện:
- Bước 1: Trong thanh Search của Windows, nhấn tìm Create a restore point và bấm vào kết quả.
- Bước 2: Nhấn vào Configure trong cửa sổ mới xuất hiện, chọn Turn on system protection. Mức dung lượng mà System Restore được phép sử dụng có thể tùy chỉnh.
- Bước 3: Chọn OK, sao đó nhấn nút Create để tạo một restore point (điểm khôi phục). Để dễ nhớ, bạn có thể đặt tên cho điểm restore point này.
- Bước 4: Nếu gặp vấn đề với Win 10 Creators, hãy vào lại giao diện này, nhấn nút System Restore để quay về các điểm khôi phục đã tạo.
Đặt mật khẩu cho máy tính
Dù chỉ là một thao tác nhỏ nhưng mật khẩu lại có tác dụng rất lớn trong bảo mật Windows. Nếu bạn thường phải để máy tính ở nơi đông người thì việc cài đặt mật khẩu là cực kỳ cần thiết. Điều tôi muốn lưu ý là bạn cần lựa chọn mật khẩu khó, kém thông dụng và đổi mật khẩu sau một khoảng thời gian. Nếu muốn biết những mật khẩu dễ đoán và bị hack nhất, bạn có thể tìm nhanh trên Google.
Để cài đặt mật khẩu cho máy tính, bạn làm như sau:
- Bước 1: Nhấn Windows ⇒ Settings.
- Bước 2: Vào mục Accounts, chọn Sign-in options ⇒ Password ⇒ Change.
- Bước 3: Nhập mật khẩu mới và xác nhận lại mật khẩu, sau đó chọn Next. Ở bước này, bạn có thể chọn cài đặt mật khẩu mới hoặc thay đổi mật khẩu có sẵn.
- Bước 4: Nhấn Finish để hoàn thành.
Mã hóa dữ liệu với BitLocker Encryption
Bitlocker là chương trình giúp mã hóa ổ cứng, thẻ nhớ hay USB. Đây được đánh giá là phần mềm bảo mật tốt nhất hiện nay trên nền tảng Windows. Không ai có thể đọc dữ liệu đã được mã hóa bởi BitLocker trừ khi bạn cung cấp các mật mã xác thực. Đến đây, có lẽ bạn đã hiểu vì sao đây là một trong những cách bảo mật Windows hiệu quả nhất.
Các bước thực hiện không quá khó nhưng sẽ khá dài, bạn cần chú ý đọc kỹ và làm theo.
- Bước 1: Kết nối thiết bị lưu trữ (như USB) với máy tính.
- Bước 2: Mở Control Panel ⇒ BitLocker Drive Encryption.
- Bước 3: Nhấp chuột phải vào ổ cứng cần bảo mật và chọn Turn on BitLocker. Bạn có thể cần chờ một lúc để việc khởi tạo BitLocker hoàn tất.
- Bước 4: Một cửa sổ thiết lập mật khẩu hiện lên, tích vào ô Use a password to unlock the drive, nhập mật khẩu và xác nhận lại. Nhấn Next.
- Bước 5: Chọn nơi muốn lưu mật khẩu để mở khóa ổ đĩa trong trường hợp quên mật khẩu. Bạn nên chọn Save to a file để lưu trữ khóa khôi phục ở nơi an toàn, sau đó nhấn vào Next.
- Bước 6: Bạn có thể sẽ được hỏi thêm về cách bảo mật mã hóa ổ cứng. Trong trường hợp đang sử dụng một ổ mới, bạn chọn Encrypt used disk space only. Nếu sử dụng một ổ đang có dữ liệu, hãy chọn Encrypt entire drive. Chọn Next sau khi hoàn thành.
- Bước 7: Đây là bước bạn sẽ chọn chế độ mã hóa. Nếu bạn dự định sử dụng ổ được mã hóa trên các phiên bản cũ không phải Windows 10, chọn Compatible mode. Trường hợp sử dụng ổ trên máy Windows 10, bạn chọn New encryption mode để có chế độ mã hóa tốt hơn. Nhấn Next sau khi chọn xong.
- Bước 8: Nếu đã sẵn sàng mã hóa ổ đĩa thì nhấn vào Start encrypting. Quá trình này có thể sẽ mất vài phút tùy thuộc vào cấu hình phần cứng hay dung lượng đang được mã hóa. Nhấn Close để kết thúc.
Cài đặt phần mềm diệt virus
Các lựa chọn về phần mềm diệt virus trên thị trường hiện nay khá đa dạng. Tuy nhiên, trước tiên, tôi muốn phân biệt giữa Antivirus và Internet Security.
- Antivirus hoạt động dựa trên kho dữ liệu sẵn có của nó về virus, nghĩa là chỉ có thể nhận dạng và loại bỏ những loại virus đã được liệt kê trong kho dữ liệu. Với những mẫu virus mới, Antivirus chỉ xem đó là phần mềm độc hại chứ chưa thể loại bỏ.
- Internet Security có rất nhiều tính năng bên cạnh phát hiện và diệt những loại virus để hỗ trợ người dùng duyệt web an toàn như: chặn hacker bằng tường lửa (firewall) nâng cao, VPN (mạng riêng ảo), nhận diện liên tục các mối nguy hại trên internet… Đương nhiên, mức giá của Internet Security cũng cao hơn.
Tùy vào nhu cầu mà bạn nên lựa chọn chương trình thích hợp. Phiên bản trả phí có thể được mua trên trang chủ của các phần mềm đó và thanh toán qua Visa, Mastercard, Paypal… hoặc mua từ một số cửa hàng vi tính ở Việt Nam. Để tiết kiệm, bạn có thể chọn các gói dùng cho nhiều máy tính và mời bạn bè, người thân cùng sử dụng.
Các phần mềm diệt virus tốt
Bitdefender
Bitdefender nhiều năm đứng đầu trong các cuộc thử nghiệm chống virus, thể hiện khả năng vượt trội trong việc chống lại những mã độc và bảo vệ máy tính. Phần mềm này còn hỗ trợ tiếng Việt, giúp người dùng dễ dàng sử dụng. Bitdefender tác động gần như bằng 0 đến hiệu năng của máy tính. Có 3 phiên bản cơ bản cho bạn lựa chọn: Antivirus Plus, Internet Security, Total Security.
Kaspersky
So với Bitdefender thì có lẽ Kaspersky là cái tên quen thuộc với nhiều người dùng Việt Nam hơn. Về cơ bản, phần mềm này vẫn có những tính năng tương tự như Bitdefender và là lựa chọn tốt cho những ai muốn bảo mật Windows.
Avast Free Antivirus
Tôi tin đây cũng là một cái tên quen thuộc khác và được không ít người sử dụng. Các tính năng chính của phần mềm bao gồm phát hiện virus, quản lý mật khẩu, quét malware (phần mềm độc hại)… Phiên bản Avast Free Antivirus mới nhất còn bổ sung chế độ gaming tự động để tắt popup và giảm tải trọng hệ thống nếu bạn đang chơi một game tốn nhiều băng thông.
Microsoft cũng gợi ý một vài cách bảo mật Windows tốt nhất cho người dùng. Tôi đã trình bày tương đối đầy đủ những khuyến nghị này, nhưng nếu bạn vẫn muốn tham khảo thêm thì có thể xem qua bài viết:
Trên đây là các hướng dẫn của tôi để giúp bạn bảo mật Windows tốt nhất. Bảo vệ thông tin cá nhân là thói quen bạn cần luyện tập và duy trì. Khi bước chân vào thị trường Crypto, bạn cũng sẽ phải lưu giữ những thông tin quan trọng liên quan đến tài sản mã hóa. Bên cạnh việc thực hiện các hướng dẫn ở trên, bạn cũng nên nâng cao nhận thức về bảo vệ thông tin.
Trần Đăng Khoa
Nội dung bạn đang theo dõi thuộc chuỗi bài viết “Bảo mật ví Crypto là gì? Các lưu ý để bảo mật ví tốt nhất”, đây là phần thứ 4 trong bộ cẩm nang “Đầu tư Crypto cho người mới bắt đầu”. Chuỗi bài viết bao gồm những nội dung sau:
Nếu bạn là người mới và cần tìm hiểu tổng quan về thị trường và cách đầu tư Crypto hiệu quả, hãy bắt đầu với “Cẩm nang Đầu tư Crypto cho người mới bắt đầu”. Nếu đã và đang theo dõi bộ Cẩm nang, mời bạn đến ngay với nội dung tiếp theo:
